Lốp xe: “Độ mòn và những yếu tố ảnh hưởng”

Lốp xe là một bộ phận quan trọng trong hệ thống truyền động, nó ảnh hưởng trực tiếp đến tính thông qua khi di chuyển trên các điều kiện đường khác nhau. Nguyên nhân lớn nhất ở lốp xe gây nên sự tổn hao hiệu suất truyền động là độ mòn lốp do lực ma sát phát sinh khi lốp quay trượt trên đường.

Độ hao mòn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau, làm cho việc lái xe trở nên không an toàn. Khi lốp không bám đường sẽ có thể gây mất kiểm soát chiếc xe và xảy ra tai nạn.

Các yếu tố ảnh hưởng đến độ mòn lốp.

Các loại lốp xe ô tô sau khi đi được một thời gian tất nhiên sẽ bị mòn. Tuy nhiên mòn sớm hay muộn còn phụ thuộc vào một số yếu tố sau :

Áp suất lốp

• Nếu ta bơm lốp quá non hoặc quá căng đều làm cho áp suất lốp không đúng tiêu chuẩn và như vậy lốp sẽ không phẳng khi nó tiếp xúc với mặt đường dẫn đến mòn nhanh.
• Áp suất lốp quá cao khiến nó bị cứng, không triệt tiêu được các chấn động từ mặt đường dẫn đến xe chạy không êm. Mỗi xe có một áp suất tiêu chuẩn ứng với tải trọng và đặc tính của nó vì vậy khi bơm lốp cần chú ý điều này.
• Ngược lại, áp suất quá thấp sẽ khiến lốp bị bẹp, làm tăng diện tích tiếp xúc với mặt đường do vậy tăng sức cản khiến cho tay lái nặng hơn. Mặt khác nếu áp suất giữa các lốp không đều nhau, sức cản giữa các lốp bên trái hay bên phải không đều dẫn đến hiện tượng xe bị lạng sang một bên.

• Mòn ở hai vai hoặc phần giữa lốp: Nếu áp suất quá thấp, các vai mòn nhanh hơn phần giữa. Sự quá tải cũng gây ra hậu quả như vậy. Nếu áp suất quá cao, phần giữa mòn nhanh hơn các vai.

• Mòn phía trong hoặc phía ngoài

• Mòn do quay vòng được thể hiện ở hình bên trái là do quay vòng ở tốc độ quá mức. Sự biến dạng hoặc độ rơ quá mức của các bộ phận của hệ thống treo ảnh hưởng đến độ chỉnh của bánh trước làm cho lốp mòn không bình thường. Nếu một bên hoa lốp mòn nhanh hơn bên kia, nguyên nhân chính có thể là độ quặp của bánh xe không chính xác.
  • Ngoài ra, việc không đảm bảo các tiêu chuẩn về áp suất lốp sẽ gây ra hiện tượng sóng đứng & lướt nổi (lướt ván) khi điều khiển xe.

Tải trọng

• Tải trọng lớn làm tăng độ mòn cũng giống như khi lốp non. Lốp mòn nhanh hơn khi xe chở nặng vì lực ly tâm lớn hơn khi quay tác động vào xe sẽ làm phát sinh lực ma sát lớn hơn giữa lốp và mặt đường.
•  Áp suất không đủ, vai lốp mòn nhanh hơn phần giữa. Sự quá tải cũng gây ra hậu quả như vậy. Nếu áp suất quá lớn, phần giữa mòn nhanh hơn vai.

Cân chỉnh thước lái bị lệch

• Cân chỉnh bánh xe hay cân chỉnh thước lái, là điều chỉnh bánh lái của xe và hệ thống treo, là hệ thống kết nối và kiểm soát chuyển động của bánh xe. Đây không chỉ đơn giản là cân chỉnh lốp xe hay bánh xe.
• Mục đích quan trọng của việc cân chỉnh là canh chính xác góc đặt của lốp xe và độ tiếp xúc với mặt đường dựa vào các thông số của nhà sản xuất xe quy định cho góc camber, góc toe và góc caster.

Tốc độ của xe

• Các lực dẫn động và phanh, lực ly tâm lúc quay vòng tác động vào lốp tăng theo tỷ lệ bình phương của tốc độ xe. Do đó, việc tăng tốc độ xe sẽ làm tăng các lực này lên gấp bội, và tăng lực ma sát giữa hoa lốp và mặt đường; và do đó làm tăng tốc độ mòn của lốp.
• Ngoài các yếu tố này, điều kiện của đường cũng có ảnh hưởng mạnh đến độ mòn của lốp: rõ ràng là đường thô nhám làm mòn nhanh hơn đường nhẵn.

Quãng đường phanh.

• Độ mòn của lốp không ảnh hưởng nhiều đến quãng đường phanh trên mặt đường khô. Tuy nhiên, trên mặt đường ướt quãng đường phanh sẽ dài hơn đáng kể.
• Tính năng phanh bị kém đi vì hoa lốp đã mòn đến giới hạn nó không thể xả nước giữa hoa lốp và mặt đường, dẫn đến hiện tượng lướt nổi.

Những hiện tượng mòn khác của lốp xe:

• Mòn do độ chụm hoặc độ choãi của bánh trước

Nguyên nhân chính của hiện tượng mòn hình lông chim ở hoa lốp là do việc điều chỉnh sai độ chụm. Độ chụm quá mức buộc các lốp trượt ra ngoài và kéo bề mặt tiếp xúc của hoa lốp vào trong trên mặt đường, gây ra mòn do độ chụm. Bề mặt có hình rõ rệt giống lông chim như thể hiện trong hình minh hoạ- có thể xác định bằng cách cho một ngón tay vuốt qua hoa lốp từ trong ra ngoài.

• Mòn mũi-gót

Mòn mũi-gót là mòn một phần, thường xuất hiện ở các lốp có kiểu hoa lốp vấu và khối. Các lốp có kiểu hoa lốp dạng gân khi mòn tạo thành các dạng giống như hình sóng. Mòn mũi gót thường dễ xảy ra hơn khi bánh xe quay và không chịu lực dẫn động hoặc phanh.

Do đó, mòn bên thường xảy ra nhiều nhất ở các bánh không dẫn động không chịu lực dẫn động.

• Sự mòn vết (hình chén)

Nếu các ổ bi bánh xe, các khớp cầu, các đầu thanh nối… có độ rơ quá mức, hoặc nếu trục bị cong, lốp sẽ bị đảo ở các điểm cụ thể khi nó quay ở tốc độ cao gây ra lực ma sát mạnh và độ trượt, cả hai tác động này đều dẫn đến sự mòn vết.

Một trống phanh bị biến dạng hoặc mòn không đều cũng dẫn đến sự mòn vết trên một khu vực tương đối rộng theo chiều chu vi.

• Thực hiện đảo lốp để tránh mòn không đều

Vì tải trọng đặt lên các lốp trước và sau khác nhau, nên mức mòn cũng khác nhau. Do đó cần thường xuyên luân chuyển lốp để chúng mòn đều.

Ngoài những nguyên nhân trên, còn một số yếu tố ảnh hưởng đến độ mòn lốp:

• Yếu tố vật lí : Tuổi thọ lốp, điều kiện bảo quản kém, hao mòn và hư hại (thủng lốp, bị cắt, bị nứt/rạn cao su ở phần gai và hông lốp, bị phù nề…)
• Yếu tố môi trường : Nhiệt độ cao, độ ẩm, dung môi, hóa chất
• Yếu tố từ con người :
  • Không kiểm tra lốp thường xuyên về hao mòn hay hư hỏng.
  • Không duy trì áp suất đúng quy định (ít hơi hoặc quá hơi).
  • Lốp ít hơi hoặc thiếu hơi nghiêm trọng nhưng vẫn chạy xe.
  • Không thay lốp trước khi gai lốp bị hao mòn quá mức cho phép.
  • Sử dụng lốp không đúng kích cỡ hay khác loại theo yêu cầu của nhà sản xuất xe.
  • Lắp lốp vào vành xe đã bị hư hỏng, biến dạng.
  • Không bảo quản lốp đúng cách.
  • Sử dụng lốp khác cỡ hay khác.

Nguồn: Sưu tầm (ĐXK)